Schone Lucht Jaarcongres toont positieve start na akkoord

Van stedelijke groenprojecten die drie vliegen in één klap slaan tot het corona-effect op de luchtkwaliteit kwamen aan bod.

‘We komen van ver. Lang stond Rotterdam onderaan het lijstje als het ging om gezonde lucht. Net vandaag meldt onze milieudienst DCMR dat we voor het tweede jaar op rij in de hele stad onder die Europese normen blijven. Dat is onder meer gelukt dankzij verschillende verkeersexperimenten.’ Het was een van de wapenfeiten waarmee Wethouder Arno Bonte van gaststad Rotterdam aftrapte.

Verderop in het congres kwamen tijdens de deelsessies meer Rotterdamse maatregelen aan bod. Walstroom op vrijwel alle aanlegplaatsen voor binnenvaartschepen bijvoorbeeld. En slimme distributie van bouwmaterialen bij de nieuwste woontoren, hartje stad (scheelt 30 procent emissie). En ook vergroening van pleinen en boulevards waardoor die én klimaatadaptief zijn én mensen uitnodigen tot meer bewegen én bijdragen aan schonere lucht.

Minder vroeggeboortes

Lex Burdorf, hoofd van de afdeling maatschappelijke gezondheidszorg van Erasmus MC in Rotterdam, wenst elke stad zo’n integrale aanpak van de volksgezondheid toe. ‘Veel beleidsterreinen zijn goed te combineren. Meer groen in plaats van stenen vermindert bijvoorbeeld de hitte in een stad én zuivert de lucht.’ Door klimaatverandering worden versteende steden steeds heter. En hitte, zo deed Burdorf uit de doeken, blijkt negatieve gezondheidseffecten van luchtvervuiling te versterken.

Burdorf schetste wat vieze lucht met de gezondheid doet. ‘Luchtkwaliteit is na roken en ongezonde voeding de derde oorzaak van gezondheidsklachten. Luchtverontreiniging heeft tijdens de hele levensloop effect op de gezondheid. Dat begint al voor de geboorte. Zwangere vrouwen aan drukke straten krijgen kinderen met een iets lager geboortegewicht. Tijdens de coronaperiode, met minder luchtvervuiling, is het aantal vroeggeboortes in Rotterdam gedaald’, meldde Burdorf.

‘Natuurlijk kunnen de ziektes die je krijgt door luchtverontreiniging ook andere oorzaken hebben. Op individueel niveau zijn die oorzaken niet te splitsen. Je moet denken in termen van volksgezondheid. Als de luchtvervuiling nog aanmerkelijk daalt, kunnen we per inwoner van Nederland één levensjaar winnen. Dat lijkt weinig, maar om het in perspectief te plaatsen: als niemand ooit meer aan kanker overlijdt, winnen we drie levensjaren.’ Een jaar is dus veel winst.

Praktische voorbeelden

Ruim een uur van het congres was ingeruimd voor elf deelsessies. Deelnemers aan het congres konden aansluiten bij presentaties van verschillende gemeenten die hun ervaringen met  luchtkwaliteitsmaatregelen deelden. Zo vertelde Rotterdam over de inspanningen voor zero-emissie stadslogistiek, walstroom voor de binnenvaart en groenprojecten in de binnenstad. Amsterdam lichtte het strategisch plan voor de laadinfrastructuur toe, Nijmegen de initiatieven voor schonere scheepvaart op de Waal en Utrecht de maatregelen voor mobiele werktuigen en de samenwerkingsagenda voor gezonde lucht. Ook waren er presentaties over twee projecten die boeren, hun buren en beleidsmakers bijeenbrengt, bijvoorbeeld door samen de luchtkwaliteit te meten en presentaties over zero-emissie binnenvaart en emissieloos bouwen.

Satelliet controleert beleid

Hoe verhelderend satellietbeelden zijn om te zien of beleid werkt, legde Pieternel Levelt aan het slot van het congres uit. Zij is hoogleraar aan Technische Universiteit Delft en Head of R&D Satellite Observations bij het KNMI en werkt aan satellietmetingen. Dagelijks meten de instrumenten OMI en TROPOMI vanuit de ruimte de luchtkwaliteit over de hele wereld: zo’n 20 miljoen metingen per dag van blokjes wereldbol van 3 bij 5 kilometer.

Levelt: ‘Satellietbeelden kunnen gebruikt worden om de resultaten van beleid te controleren. Ze tonen aan of beleid werkt. De vervuiling wordt over de hele wereld met hetzelfde instrument gemeten. Dat voorkomt discussie over de objectiviteit en geldigheid van de data. Ze zijn over de hele wereld vergelijkbaar.’

OMI mat tussen 2005 en 2018 in Nederland een afname van stikstofdioxide met 35 procent. Desondanks hoort Nederland nog steeds bij de vervuildste gebieden in Europa. Levelt gaf aan dat er een rechtstreeks verband is tussen het gehalte stikstofdioxide en astma. ‘Een op de vijf kinderen met astma heeft dat gekregen door langdurige blootstelling aan stikstofdioxide, bijvoorbeeld doordat ze langs snelwegen wonen.’

De metingen van TROPOMI geven duidelijk de effecten van de lockdown door corona weer. Boven de Chinese stad Wuhan bijvoorbeeld verbeterde de luchtkwaliteit met 60 procent. Na afloop van de lockdown verslechterde die weer snel. Ook in Nederland nam de hoeveelheid stikstofdioxide 30 procent af tijdens de lockdown in maart. ‘We zien dus dat het mogelijk is om de luchtkwaliteit heel snel te verbeteren’, concludeerde Levelt. ‘Buiten een lockdown zou dat bijvoorbeeld kunnen door sterk in te zetten op elektrisch vervoer.’

Gesprek met staatssecretaris

Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven ging tijdens het congres in gesprek met nieuwe ondertekenaars en jongeren. Lees het artikel hierover.

Wil je het congres terugkijken? Dat kan op de website van het Schone Lucht Jaarcongres.