Ook op Europees niveau aandacht voor scherper vergunnen industrie

Gepubliceerd 4 juli 2022

Op 5 april 2022 heeft de Europese Commissie haar voorstel gelanceerd om de Richtlijn Industriële Emissies (RIE) te herzien. Het kabinet is positief gestemd over de voorgestelde aanscherpingen. Het voorstel sluit mooi aan op de ambitie van het Schone Lucht Akkoord. De RIE in wording betekent onder meer een steun in de rug voor de maatregel om in vergunningen emissie-eisen op te nemen die zo dicht mogelijk aan de onderkant van de BREF-range liggen (zo weinig mogelijk uitstoot).

De Richtlijn Industriële Emissies (hierna: RIE) is van groot belang voor het terugdringen van schadelijke emissies naar lucht, water en bodem van industriële activiteiten en veehouderijen. Emissies beperken is belangrijk met het oog op het milieu en de gezondheid. De Commissie geeft aan dat geraamd wordt dat de reeks maatregelen ter verbetering van de richtlijn gezondheidsvoordelen oplevert van 860 miljoen euro tot 2,8 miljard euro per jaar op Europees niveau.

Rol BBT en BREF in Europa

Installaties die door de RIE worden gereguleerd zorgen voor circa:

  • 20 procent van de totale emissies van verontreinigende stoffen naar de lucht en het water en
  • 40 procent van de uitstoot van broeikasgassen in de Europese Unie (EU)

Met vergunningen stellen overheden - als bevoegd gezag - voorschriften aan de installaties.

De eisen baseren zij op de Beste Beschikbare Technieken (BBT). Om in alle lidstaten een gelijke aanpak te waarborgen worden er op Europees niveau informatiedocumenten ontwikkeld over de BBT: de zogenaamde BBT-referentiedocumenten (BREF’s) en BBT-conclusies.

Doel herziening RIE

Het voorstel van de Europese Commissie (EC) voor de RIE heeft als doel om het milieu en de gezondheid van mensen doeltreffend en efficiënt te beschermen tegen de negatieve gevolgen van verontreiniging door grote agro-industriële installaties. Daarnaast is het doel de industrie in de EU beter bestand maken tegen de gevolgen van klimaatverandering.

Verbeterpunten

De herziening richt zich op 7 verbeterpunten:

1. De effectiviteit van de RIE verbeteren

De Commissie stelt dat de lidstaten de emissiegrenswaarden voor lucht en water onvoldoende en niet consistent toepassen. Daardoor haalt de EU niet het maximale potentieel voor emissiereductie. Ook doet het afbreuk aan het principe van een gelijk speelveld voor het bedrijfsleven.

Om dit te verbeteren wordt de bepaling over het voorschrijven van emissienormen in vergunningen op basis van de BBT’s scherper. De bepaling stimuleert het bevoegd gezag om emissie-eisen te stellen die, waar mogelijk, aan de strengste kant van de range (laagste emissienormen) zitten, zoals opgenomen in de BBT-conclusies. Verder verduidelijkt de Commissie de regels voor het afwijken van BBT-conclusies

2. Informatievoorziening, participatie en toegang tot rechtspraak verbeteren

De EC zet in op betere informatievoorziening over de RIE-installaties, inspraakmogelijkheden en toegang tot de rechter. Zo stelt de Commissie nadere regels voor de internetpublicatie van vergunningen (inclusief samenvatting) en resultaten van emissiemonitoring. Ook wordt de consultatieverplichting voor het bevoegd gezag uitgebreid naar alle autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de naleving van EU-regelgeving die relevant is voor de vergunning. De Commissie verruimt de inspraakmogelijkheden van het publiek bij verlening of actualisering van vergunningsvoorwaarden. De toegang tot de rechter is voortaan niet meer beperkt  tot alleen partijen die vanaf het begin van de procedure hebben deelgenomen. Tot slot staat in het voorstel dat individuen het recht hebben compensatie te eisen en te verkrijgen bij gezondheidsschade als gevolg van schending van de nationale regelgeving (implementatie RIE).

3. Regelgeving verduidelijken en vereenvoudigen, administratieve lasten beperken en meer consistente implementatie door lidstaten bevorderen

De herziening beperkt bijvoorbeeld de administratieve lasten voor veehouderijen door bij de regels nog meer naar de specifieke kenmerken van de activiteiten te kijken en zo de eisen beter af te stemmen op de activiteit (intensief, extensief, biologisch). Daarnaast bakent de voorgestelde RIE de voorwaarden beter af waaronder overheden afwijkingen van emissiegrenswaarden kunnen toestaan.

4. Innovatie stimuleren

De Commissie doet enkele voorstellen om innovaties te stimuleren. Nieuwe technieken testen en toepassen wordt gemakkelijker en er wordt een Innovation Centre for Industrial Transformation and Emissions (INCITE) opgericht. Het INCITE zal informatie verzamelen en analyseren over de milieuprestaties van innovaties. Die informatie gebruikt de EC vervolgens om de BBT’s te ontwikkelen en voor herzieningen van BBT-referentiedocumenten (BREFs). Hierop vooruitlopend wil de Commissie het mogelijk maken dat de nieuwe technieken sneller toegepast gaan worden.

5. Effectiever en ambitieuzer beleid voor chemicaliën, grondstoffenefficiëntie en circulaire economie

Het European Chemicals Agency (ECHA) gaat een formele rol spelen bij het opstellen van BREF’s. De Commissie wil hiermee risico’s beter afdekken van RIE-installaties, waar chemicaliën worden gebruikt en uitgestoten. De Commissie stelt de internetpublicatie van het bestaande milieubeheerssysteem verplicht en verbreedt de reikwijdte. Het systeem ziet toe op maatregelen om afval te voorkomen, grondstofgebruik te optimaliseren, hergebruik van water te stimuleren en risico’s van gebruik en emissies van chemische stoffen te voorkomen of te reduceren. Daarnaast moeten in dit systeem mogelijke veiligere alternatieven voor chemische stoffen worden opgenomen. Het doel van het systeem is een continue verbetering van de milieuprestatie van de installatie. Verder moeten er, waar mogelijk, in vergunningen eisen komen voor grondstoffenefficiëntie (o.a. voor water en gerecyclede materialen) en energie-efficiëntie.

6. CO2-reductie stimuleren

Als onderdeel van het milieubeheerssysteem verplicht de Commissie bedrijven om per installatie concrete transformatieplannen te maken in lijn met de Europese ambitie voor een schone, circulaire en klimaat neutrale economie. Ook wordt het verplicht om voor eenheden die op locatie kooldioxide uitstoten en die onder ETS vallen energie-efficiëntie-eisen in de vergunning op te nemen.

7. De reikwijdte van de RIE uitbreiden

Tot slot vergroot de Commissie de reikwijdte van de RIE door enkele activiteiten toe te voegen die een belangrijke negatieve impact zouden hebben op de gezondheid en het milieu. Zo stelt de Commissie een verlaging voor van de drempelwaarde voor varkens- en pluimveehouderijen en gaat de RIE ook gelden voor rundveehouderijen. Hiermee valt het merendeel van de Nederlandse veehouderijen onder de RIE. Verder strekt de RIE zich voortaan ook uit tot: methaanuitstoot door veehouderijen, grootschalige batterijproductie, winning van industriële en metaalhoudende mineralen, pyrolyse en een aantal nieuwe processen voor metaalbewerking.

Positief over aanscherping

Het kabinet is positief over het voorstel waarin de RIE wordt aangescherpt. Het algemene beeld is dat de RIE een goed werkbare richtlijn is, die tot forse emissiereductie van verontreinigende stoffen heeft geleid. Dit neemt niet weg dat er verbeteringen mogelijk zijn. Het kabinet is verheugd dat diverse aanpassingen waarvoor het heeft gepleit in dit voorstel terugkomen.

Het kabinet ondersteunt het expliciet benoemen van het vergunnen aan de onderkant van de emissierange voor de industrie (lage waarde), wat tot minder emissies leidt. Dit sluit aan bij staand kabinetsbeleid voor de industrie en draagt bij aan een gelijk speelveld in Europa. Hetzelfde geldt voor het verduidelijken van de regels over het afwijken van BBT-conclusies. Dit maakt het voor het bevoegd gezag makkelijker om vergunningen aan te scherpen.

Kabinetsbeoordeling en kamervragen

Lees de uitgebreide kabinetsbeoordeling van het Commissievoorstel en de antwoorden op kamervragen over de herziening: