Rotterdam kiest voor elektrische mobiele werktuigen

Van de totale verkeersemissies in Rotterdam is 15 tot 25 procent afkomstig van mobiele werktuigen. 'Dat is een grove inschatting, maar het is hoe dan ook de moeite om deze emissie terug te dringen. Dat draagt bij aan gezondere lucht, minder geluidshinder, minder stikstof en minder CO₂. Dus zero emissie is een antwoord op heel wat dossiers waarmee we bezig zijn', zegt Paul van de Lande.

'Zo snel mogelijk zo schoon mogelijk is het streven van Rotterdam'

Snel schoon

'Zo snel mogelijk zo schoon mogelijk. Dat is ons streven voor situaties waarbij wij het meeste kunnen sturen: bij het eigen materieel van de gemeente - van vuilniswagens tot bladblazers - en bij de grote hoeveelheid mobiele werktuigen die bouw- en onderhoudsbedrijven in opdracht van de gemeente gebruiken. Gemeente Rotterdam is een van de grotere opdrachtgevers van Nederland. Voor die mobiele werktuigen eisen we stapsgewijs steeds meer zero emissie (ZE), ofwel alleen nog elektrische werktuigen', zegt Paul van de Lande.

Tournee

Van de Lande geeft onmiddellijk toe dat het tijd kost om dit stevige beleid in elke afdeling van de gemeente door te laten dringen. Samen met collega's is hij dan ook binnen de gemeente op tournee: uitleg geven over strengere eisen in bestekken en toelichten wat er aan elektrische werktuigen te koop is. Verschillende inkoopprogramma's met duurzaamheidseisen maakten de geesten in Rotterdam al rijp.

Korting en subsidie

Voor 2 langjarige onderhoudsbestekken – voor 4 tot 6 jaar - heeft de gemeente in 2021 van aannemers ZE geëist voor mobiele werktuigen onder 20 kW.

Daarnaast heeft Rotterdam bij de inschrijving een hoge fictieve korting gegeven aan aannemers die werken met ZE mobiele werktuigen, waardoor ze hoger eindigden bij de aanbesteding. Voor het grijsbestek (bestratingswerk) is aannemer Verdee Infra geselecteerd, die met elektrisch materieel gaat werken. Nu nog een beperkt aantal, maar de komende jaren steeds meer.

Vanuit de specifieke uitkering voor het Schone Lucht Akkoord (SpUk SLA) is een extra financiële prikkel in de vorm van een projectsubsidie gerealiseerd.

Moederbestek aanpassen

Een volgende stap was het moederbestek voor bouw en onderhoud aanpassen. Sinds 2022 zit ook daarin de eis dat mobiele werktuigen tot 20 kW alleen nog elektrisch mogen zijn. Voor middelgrote werktuigen wil Rotterdam die eis vanaf 2025 laten gelden. Grote werktuigen volgen op termijn ook. 'Spannend, want die voorwaarden moeten voortaan dus in alle bestekken terugkomen en we weten nog niet precies hoe het aanbod van elektrisch materieel en de laadinfrastructuur zich ontwikkelen', zegt Van de Lande. 'Maar als we de milieu- en klimaatdoelen serieus nemen, is nú actie nodig.'

Meer vraag naar zero emissie creëren

Hij vervolgt: 'Kleinere elektrische werktuigen zijn al voldoende beschikbaar. De totale kosten van aanschaf en gebruik zijn ook niet meer hoger dan die van werktuigen op diesel of benzine. Binnen 2 tot 3 jaar geldt dat naar verwachting ook voor middelgrote machines, zoals kleine graafmachines. Grote machines zijn voorlopig nog niet kant-en-klaar elektrisch. Dat betekent ombouwen. Dat maakt de aanschafkosten twee tot drie keer zo hoog. Ik verwacht dat producenten harder gaan lopen als er meer vraag komt. En dat die vraag groeit als grote inkopers als de gemeente Rotterdam ZE stimuleren.'

Makkelijker handhaven

Een groot voordeel van alleen nog ZE-werktuigen toelaten is dat het makkelijker handhaven is. 'Je hoeft geen motorkap open te schroeven om te zien of het werktuig stage IV of stage III met roetfilter is. Ook zonder kennis van zaken kun je een elektrisch werktuig herkennen, doordat herrie en stank ontbreken. En het aantal draaiuren monitoren is ook niet nodig. Eenvoudiger handhaven scheelt personeel', zegt Van de Lande.

Stroomvoorziening

'Uitdaging is wel voldoende stroomvoorziening. Maar dat valt op te lossen. We brengen nu in kaart waar stroompunten zijn en of we bijvoorbeeld energie van het tramnet kunnen halen.'

Zero-emissiezone

Vanaf 2030 gaat de zero-emissiezone voor de Rotterdamse binnenstad gelden voor vracht- en bestelwagens. Voor fossiel aangedreven vracht- en bestelwagens gaat het centrum in principe dicht. Dat zou ook voor mobiele werktuigen, materieel als aggregaten, pompen en compressoren, eigenlijk ook moeten gaan gelden, maar daar is nog geen beleid voor ontwikkeld. 'Dat is een volgende uitdaging waaraan we moeten gaan werken', aldus Van de Lande.

Geen zeggenschap

Daarmee roert Van de Lande meteen een van de grootste uitdagingen aan: de mobiele werktuigen schoner maken waar de gemeente géén zeggenschap over heeft als opdrachtgever of vergunningverlener. 'Elke glazenwasser of dakbedekker kan een hoogwerker neerzetten die vieze dieseldampen uitstoot en lawaai maakt, iedere hovenier kan met een op benzine aangedreven bladblazer tuinonderhoud doen. Daarvoor is geen vergunning nodig. Datzelfde geldt voor veel werktuigen in de haven. Ik denk dat we op dit punt ook naar het Rijk of Brussel moeten kijken voor goede normstelling en regelgeving. Op de Maasvlakte mochten op een gegeven moment alleen nog de minder vervuilende Euro VI-vrachtwagens rijden. Dat heeft voor een enorme versnelling van de productie en inzet van deze wagens gezorgd.'

Daadkracht

Een andere uitdaging volgens Van de Lande is de ambitie hooghouden: 'De Rotterdamse keuzes gaan momenteel verder dan de routekaarten die binnen de rijksprogramma’s van Schoon en Emissieloos Bouwen worden ontwikkeld. We zijn op hetzelfde ambitieniveau begonnen, maar bij de SEB-routekaart is veel water bij de wijn gedaan om iedereen mee te krijgen. Het risico is dat Rotterdam het verwijt krijgt te snel te gaan. Maar wij willen ons niet laten remmen door partijen die nog niet zo ver zijn. En we merken dat aannemers vragen om die daadkracht.'

Foto's: van der Werff groep