Terneuzen zoekt partners om luchtkwaliteit te verbeteren
De Zeeuws-Vlaamse gemeente Terneuzen is de eerste in Zeeland die het Schone Lucht Akkoord heeft ondertekend. ‘De luchtkwaliteit voldoet aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Maar, net als in het grootste deel van Nederland, niet aan de advieswaarden voor luchtkwaliteit van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). We willen meer aansluiting vinden bij de partijen die we nodig hebben om dit op te lossen’, zegt wethouder Laszlo van de Voorde (PvdA).
Scheepvaart en industrie
Pal aan de drukbevaren route van en naar wereldhaven Antwerpen ligt Terneuzen; het gemeentehuis zit eerste rang voor de constante stroom zeeschepen over de Westerschelde. De minstens zo drukke route richting het Franse achterland, het Kanaal Gent-Terneuzen, loopt midden door de gemeente. Hier vaart in 2023 het eerste schip door de nieuwe zeesluis, een sluis zo groot als die in het Panamakanaal. Aan het kanaal ligt op Terneuzens grondgebied een haven met intensieve op- en overslag. Aan de overkant van het kanaal bepaalt een groot industriecomplex het beeld, met onder meer zware chemische industrie. En dan is er nog de Westerscheldetunnel, een steeds geliefder route van vrachtverkeer en filemijders tussen Antwerpen en Rotterdam.
Lager geboortegewicht
Baby’s van moeders in de Kanaalzone (het gebied langs het Kanaal Gent-Terneuzen) hebben een lager geboortegewicht dan gemiddeld, blijkt uit recent onderzoek van GGD Zeeland. In het algemeen is er ook een verband tussen luchtverontreiniging en de toename van chronische ziekten als hart- en luchtwegaandoeningen en diabetes.
‘We hebben over die conclusies nauwelijks bezorgde burgers of boze brieven gezien', zegt Laszlo van de Voorde, wethouder voor transities klimaat en duurzaamheid. 'Dat wil niet zeggen dat mensen zich geen zorgen maken. Onze inwoners zijn al decennia vertrouwd met de industrie en de haven. Veel mensen in de regio verdienen er hun boterham. Ze reageren gelaten. En de industrie doet ook goede dingen voor de stad en probeert een goede buur te zijn. Maar als gemeentebestuur zijn we bezorgd. Gemiddeld over het jaar voldoet Terneuzen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Maar we duiken te vaak in het geel tot donkerrood.'
Geen grip
Reden om niet eerder het Schone Lucht Akkoord te tekenen, is het dilemma waarin Terneuzen verkeert. ‘Wij zijn het eerste aanspreekpunt voor de burger over luchtkwaliteit, we hebben ambities, maar we hebben zelf maar voor een klein deel grip op de vergunningverlening, toezicht en handhaving.’
Voor de vergunningen voor de zware industrie is de provincie verantwoordelijk. Die benut de expertise van de DCMR Milieudienst Rijnmond. Voor de drukke zeescheepvaart en de sluizen is Rijkswaterstaat verantwoordelijk. Het beheer van de zeehaventerreinen ligt bij North Sea Port, het snel groeiende grensoverschrijdende havenbedrijf van Vlissingen, Terneuzen, Borsele, Gent en Zelzate. Inspectie ligt bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).
Toch meedoen
Dat Terneuzen nu toch de handtekening onder het akkoord heeft gezet, betekent een koerswijziging. De directe aanleiding hiervoor waren de aanbevelingen uit een recent onderzoeksrapport over de beleving van de omgevingskwaliteit in de Kanaalzone. Sinds vorig jaar is er bovendien een nieuw college en ondertekening van het SLA sluit aan bij het coalitieprogramma. ‘Wij denken dat het juist goed is om deel te nemen aan het SLA, om aansluiting te vinden bij het Rijk, Rijkswaterstaat, provincie Zeeland, inspectiediensten. Dat zijn de partijen die wij nodig hebben om in onze gemeente de luchtkwaliteit te verbeteren’, zegt Van de Voorde.
‘En verder willen we kennis opdoen, horen over best practices, meedoen aan pilots, subsidiemogelijkheden benutten. Want er zijn verbeterpunten die we als gemeente wél zelf kunnen aanpakken.’
Meten en meer bewustwording
Wat de gemeente allereerst oppakt: metingen en de bewustwording van burgers vergroten. ‘Samen met de provincie hebben we een meetstation voor ultrafijnstof gerealiseerd. We willen weten waar de grootste concentraties stoffen zitten die de gezondheid belasten, waar de vervuiling precies vandaan komt’, zegt Van de Voorde.
‘De Provincie Zeeland is heel actief in burgerparticipatie en citizen science. Onder meer door middelbare scholen te betrekken bij metingen van de luchtkwaliteit. In Terneuzen doen 9 groepjes van 4 scholieren mee aan dit project. Ik wil van schonere lucht een gezamenlijke missie maken.’
Varend ontgassen
Van de Voorde wil walstroom voor zeeschepen realiseren. In Sluiskil zijn de eerste walstroomvoorzieningen voor de binnenvaart in gebruik genomen. Maar eerst wil het gemeentebestuur varend ontgassen prominenter op de agenda zetten. ‘Reken maar dat dat hier gebeurt. We hebben een ontgassingsinstallatie in onze gemeente, maar die wordt slechts sporadisch gebruikt. De gemeente en onze omgevingsdienst hebben geen bevoegdheid voor toezicht en handhaving op het kanaal. Maar investeren in een meetnetwerk is een eerste stap’, kondigt de wethouder aan.
‘En verder willen we binnen het SLA het goede gesprek aangaan om partijen te vinden waarmee we dit en andere aspecten voor een betere luchtkwaliteit samen kunnen aanpakken. Met de provincie werken we al nauw samen, die investeert oprecht in schonere lucht. Ik heb er ook vertrouwen in dat de ambities voor luchtkwaliteit in de vergunningen voor de industrie hoog liggen en trouwens ook dat de industrie zélf aan de bak wil.’