Stuurgroeplid Bennie Wijnne: ‘Samenwerken levert meer op dan afdwingen’
Regio Foodvalley, met daarin 8 gemeenten in de Gelderse Vallei, hoorde bij de eerste ondertekenaars van het Schone Lucht Akkoord in 2020. In deze veerijke regio leefde al langer het besef dat het met de luchtkwaliteit niet goed was gesteld. Bennie Wijnne, wethouder van gemeente Barneveld en stuurgroeplid van het Schone Lucht Akkoord, vertelt welke stappen zijn gezet.
Onlangs zette regio Foodvalley een fijnmazig meetnetwerk op voor luchtkwaliteit. ‘Foodvalley is een relatief zwaar belaste regio als het gaat om luchtverontreiniging. Wij hebben het omgevingsmeetnetwerk opgezet omdat we beter inzicht willen hebben in de luchtkwaliteit. Samen met metingen in stallen, het bedrijvenmeetnetwerk en verspreidingsmodellen, krijgen we zo meer inzicht in emissies van veehouderijen, de gevolgen voor de luchtkwaliteit en de effecten van de maatregelen die we treffen. Op de langere termijn zien we het meetnetwerk als een belangrijk instrument om de doelen en de voortgang van onder andere het Nationaal Programma Landelijk Gebied te monitoren’, zegt Bennie Wijnne.
Regio Foodvalley bestaat uit 8 gemeenten in de Gelderse Vallei: Ede, Barneveld, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen. Deze Utrechtse en Gelderse gemeenten stemmen hun decentrale uitvoeringsplannen voor het SLA af. Het Utrechts Medisch Centrum en Wageningen Universiteit en Research zijn bij Foodvalley betrokken.
Veehouderij en mobiliteit belangrijkste bronnen
Vooral Ede en Barneveld hebben een hoge dichtheid veehouderijbedrijven. ‘Dat stelt ons als gemeente en als regio voor een belangrijke uitdaging. In 2016 is het manifest ‘Gezonde Leefomgeving Veehouderij’ afgesloten, een samenwerking van overheid, wetenschap en bedrijfsleven. Het doel van dit manifest is lagere achtergrondconcentraties van de veehouderij en minder negatieve effecten op de leefomgeving. Aansluiten bij het SLA was een logisch gevolg van dit manifest. Wij zijn er sinds enkele jaren in geslaagd ervoor te zorgen dat er geen overschrijdingen meer zijn van de luchtkwaliteitsnormen voor vooral fijnstof. Maar daarmee zijn we er nog niet.’
Naast veehouderij zijn mobiliteit en houtstook een belangrijke bron van ongezonde lucht. Wijnne: ‘Wij voeren, net als de andere SLA-partners, de vaste maatregelen uit die in het akkoord zijn opgenomen. Zo voeren we de mobiliteitsmaatregelen uit binnen de regionale agenda bereikbaarheid, die inzet op duurzaam vervoer. Over houtstook geven we voorlichting.’
Plan van pluimveesector
In 2021 bood de pluimveesector een plan voor fijnstofreductie aan bij de ministeries van LNV en IenW. Wijnne: ‘Dit is één van de acties uit het SLA. Kern van deze opzet is dat een veehouder met fijnstofuitstoot in een al zwaar belast gebied een plan opstelt voor een substantiële vermindering van die uitstoot. Hoe zo’n aanpak eruit moet zien, is uitgewerkt in een SLA-pilot. Hiermee gaat de sector maatregelen uitvoeren.’
Keukentafel
Samenwerken met ondernemers, vindt Wijnne een aanrader: ‘Ik ben erg gecharmeerd van de aanpak om met veehouders om de (keuken)tafel te gaan zitten en samen te zoeken naar oplossingen voor de te grote emissie van fijnstof. Ik ben ervan overtuigd dat dat meer zoden aan de dijk zet dan het afdwingen van maatregelen. Al besef ik dat dat soms ook nodig is. Maar als de wil er is om er samen uit te komen, vind je meestal wel een oplossing. Een belangrijke les is daarom wat mij betreft: werk samen vanuit een gemeenschappelijk doel. En gebruik regelgeving om de onwilligen aan te pakken, als dat dan nog nodig is.’
Forse reductie
Wat bijvoorbeeld veel resultaat heeft opgeleverd, meldt de wethouder, is de aanpak via het manifest. ‘De uitvoering hiervan heeft in de periode 2018-2020 in de regio Foodvalley tot aanzienlijk meer reductie van fijnstofemissie geleid dan wanneer we strikt de regelgeving hadden uitgevoerd. De behaalde reductie was in deze periode gemiddeld 43 procent in nieuwe stallen en 33 procent in bestaande stallen. Bij circa 80 verleende vergunningen ging het in totaal om een reductie van 56.000 kg fijnstof (PM10). Dat mag je best indrukwekkend noemen’, zegt Wijnne.
Best practice
Verdere verbetering van de luchtkwaliteit zoekt Wijnne ook in samenwerking. ‘Ik denk dat we vooral landelijk moeten komen tot een aantal maatregelen. Een mooi voorbeeld is het schoon en emissieloos bouwen, een van de thema’s uit het SLA. De themagroep heeft een mooie aanpak voorgesteld om tot schoon en emissieloos bouwen te komen, daar kunnen wij als gemeenten gebruik van maken. Ook voor houtstook is er sprake van een landelijke coördinatie, al blijft dat vooral gericht op voorlichting. Ik zie veel meerwaarde in een goede afstemming en het gezamenlijk optrekken. Laat niet iedere gemeente zelf het wiel uitvinden’, zegt Wijnne.
‘Als best practice van Foodvalley zie ik toch de samenwerking met de wetenschap en de pluimveesector. Dat heeft mooie resultaten opgeleverd. Dat kunnen we denk ik breder toepassen.’