Gemeente Utrecht wil bouw verder verschonen via de Omgevingswet

Mobiele werktuigen staan in de gemeente Utrecht in de top-3 van luchtvervuilers. Pak die aan, is daarom een van de opdrachten uit de Utrechtse nota Luchtkwaliteit van 2020. De gemeente liet de afgelopen jaren onderzoeken wat mogelijk is.

Tot en met Fase IIIb verbieden

Oudere mobiele werktuigen met vervuilende motoren weren via de nieuwe Omgevingswet is een optie. Dat blijkt uit juridisch onderzoek dat de gemeente Utrecht liet uitvoeren met geld uit de specifieke uitkering van het Schone Lucht Akkoord (SLA). Nu de Omgevingswet is ingevoerd per 1 januari 2024, kan Utrecht gaan onderzoeken of en hoe ze een planregel voor het Omgevingsplan kan uitwerken.

Dieselaangedreven mobiele werktuigen zijn op de bouwplaats al als zeer ongewenst aangemerkt door de Arbeidsomstandighedenwet, vanwege de onnodige blootstelling aan kankerverwekkende uitlaatgassen. Maar een bouwwerktuig wordt op allerlei manieren in de stad gebruikt, ook voor een losse onderhoudsklus.

'We lijken een van de eerste gemeenten in Nederland te zijn die deze route via de Omgevingswet actief onderzoekt', zegt Radboud van der Linden, kwartiermaker/programmamanager emissieloos bouwen.

Ook voor verhuizer?

Van der Linden: 'De Omgevingswet is nieuw, dus lokaal maatwerk ook. Willen we de regel alleen laten gelden voor grote professionals en koppelen we hem aan de vergunningsplicht? Of laten we de regel gelden voor iedereen die een mobiel werktuig in de stad gebruikt, dus ook voor het gezin dat een verhuislift huurt om de piano uit huis te tillen? Dat is afhankelijk van waar de grootste milieuwinst zit. Én daartegenover: wat de negatieve economische gevolgen van zo’n verbod zijn. Het moet wel haalbaar zijn voor bedrijven en niet zorgen voor oneerlijke concurrentie. Zo’n onderbouwing is nog knap lastig, omdat niemand dat tot nu toe heeft gedaan.'

Hoe handhaven

Stap 1 is de planregel. Stap 2 is de handhaving. De gemeente onderzoekt of ze daarvoor een bouwinspecteur kan aanstellen, die zich in de kennis gaat verdiepen en de inspecties gaat uitvoeren. 'Als het goed is, is de inspectie maar tijdelijk nodig, totdat alles wat draait op fossiele brandstof vervangen is door iets met een stekker of een batterij', zegt Van der Linden.

'Vanuit de arbeidsinspectie lopen overigens al inspecteurs rond, die hierop controleren in de beton- en mortelindustrie. De Arbowet kent een plicht om dieselmotoren te vervangen door niet-dieselaangedreven varianten als dat mogelijk is. Als dit niet kan, moet de dieseluitstoot van motoren zo veel mogelijk worden teruggedrongen, bijvoorbeeld door een roetfilter te plaatsen.'

Veegwagen

'Veel kun je privaatrechtelijk regelen door afspraken te maken. Met Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) en als opdrachtgever kunnen we schone werktuigen eisen. Met voorlichting maken we bedrijven en particulieren bewust van de planregel en van het belang van schonere werktuigen. Als een vervuilend graafmachientje sleuven aan het trekken is voor kabels, kun je de opdrachtgever benaderen. Een bedrijf als KPN heeft een imago hoog te houden', zegt Van der Linden.

'Dit verbod moet je zien als een veegwagen voor alle verouderde machines die nog ergens achter op een erf staan en die níet via inkoopafspraken te weren zijn.'

Thematische aanpak mobiliseert collega’s

'De planregel staat niet op zich', benadrukt Emma Tabak, beleidsadviseur luchtkwaliteit bij de gemeente Utrecht. 'Het is een integraal pakket. Als we vervuilende  mobiele werktuigen verbieden, vinden we dat we bijvoorbeeld ook de aanleg van (extra) laadmogelijkheden moeten stimuleren en faciliteren. Wij hebben gemerkt dat het helpt om het onderwerp thematisch aan te pakken. Dan blijkt dat jij er niet alleen voorstaat, maar dat collega’s er ook mee bezig zijn. Dan komt de kennis van alle afdelingen van de gemeente bij elkaar.'

Passende oplossing kiezen

Tabak: 'Het is belangrijk om genoeg tijd te nemen voor het uitzoeken en onderbouwen van de maatregelen die de luchtkwaliteit verbeteren. In Utrecht zijn mobiele werktuigen een grote bron van luchtvervuiling, dus voor ons is dit een passende oplossing. Maar dat geldt niet voor elke gemeente. Misschien is het voor andere gemeenten wel voldoende om aan te sluiten bij het SEB-convenant en evenementenorganisatoren, hoveniers, glazenwassers en verhuizers voor te lichten.'

Meer lezen?

juridisch onderzoek weren mobiele werktuigen (pdf, 550 kB)