Milieuzone voor mobiele werktuigen in Utrecht

Invloed van de gemeente

Op sommige bronnen van luchtvervuiling hebben gemeenten meer invloed dan op andere. Baggen: ‘Aan de uitstoot van verkeer dat Utrecht passeert via rijkswegen en waterwegen - belangrijke bronnen - kunnen we weinig doen. De emissie van mobiele werktuigen, het lokale wegverkeer en houtstook kunnen we wél beïnvloeden.’ Utrecht doet mee aan verschillende pilots binnen het SLA, onder meer aan een pilot om de uitstoot van CO₂ en fijnstof van mobiele werktuigen te verminderen.

Stage-klassen en onnodig stationair draaien

Schone werktuigen moeten in de plaats komen van oude mobiele werktuigen. De emissie-eisen zijn steeds scherper geworden in de vorm van stage-klassen. Sinds 2014 mogen alleen nog maar werktuigen van stage IV verkocht worden en sinds 2019 alleen stage V.

‘Bouwmachines van twintig, dertig jaar oud stoten wel tien tot twintig keer meer stoffen uit die slecht zijn voor de gezondheid dan stage V-werktuigen. In ons uitvoeringsprogramma staat dat we alleen nog maar voertuigen vanaf stage IV toelaten, dus vanaf bouwjaar 2014. En we willen ook het onnodig stationair draaien terugbrengen. Inmiddels is dat door de gemeenteraad goedgekeurd, maar we moeten het nog wel juridisch vormgeven’, vertelt Baggen.

Juridische puzzel

‘Dit is een maatregel die we willen laten gelden voor alle mobiele werktuigen binnen de grens van Utrecht. Voor autoverkeer hebben we een milieuzone. Utrecht was in 2007 de eerste gemeente met een milieuzone, destijds voor vrachtverkeer. In 2014 werd die uitgebreid met personen- en bestelverkeer. Nu krijgen we een soort milieuzone voor bouwwerktuigen’, zegt Salemans.

‘Dat is een hele juridische zoektocht. Het onderzoek - ook naar wat de nieuwe Omgevingswet voor mogelijkheden biedt - loopt binnen meerdere gemeenten. Daarom is het SLA-samenwerkingsverband zo waardevol. Verschillende overheden zijn met verschillende onderdelen bezig. We overleggen in SLA-verband, proberen allemaal stukjes van de puzzel te ontdekken. Zodat we uiteindelijk allemaal die puzzel kunnen leggen om de transitie naar schone werktuigen te realiseren. De uitkomst van ons onderzoek is ook weer interessant voor andere gemeenten.’

Hobbels bij handhaven

Niet alleen het juridische vraagstuk levert knelpunten op. Ook bij handhaven en toezicht houden zijn hobbels te nemen. Salemans: ‘Het is bijvoorbeeld niet zo simpel om aan de buitenkant te zien welke stage-klasse een voertuig heeft.’ Baggen: ‘Op de motor moet een plaatje zitten, met verplichte informatie. Maar daarvoor moet je wel onder de motorkap kijken. Dat maakt handhaving gewoon tijdrovend.’

Salemans: ‘Juist vanuit Toezicht en Handhaving zetten we in op goede informatievoorziening richting aannemers. Dit geldt voor de check of een werktuig onder stage IV of hoger valt, maar ook voor het terugdringen van stationair draaien.’

Markt: het kan sneller

De markt blijkt al behoorlijk ver te zijn. Baggen: ‘We hebben twee informatiebijeenkomsten gehouden met de bouwsector. Ons idee was om nu werktuigen tot en met fase IIIA te verbieden en over drie jaar ook stage IIIB uit te sluiten. De grote bouwbedrijven gaven aan liever meteen naar stage IV te gaan en dan in twee etappes strengere regelgeving te krijgen. Bij hen gaat bijvoorbeeld een kraan zo’n vijf tot zes jaar mee, daarom beschikken ze niet meer over oud materieel, geven ze aan. Bij kleinere partijen is dat wellicht anders.’

Aannemers krijgen bij aanbestedingen sowieso al extra punten als ze schoner materieel inzetten. Het advies zal zijn om alleen stage V-werktuigen in te zetten. Waarna op korte termijn de overstap naar elektrische werktuigen zal volgen.

Samenwerken heeft meerwaarde

‘Maar’, stelt Baggen, ‘als gemeente hebben we maar beperkte invloed op de luchtkwaliteit. Het zal toch ook van de provincies, het Rijk en uiteindelijk van Europa moeten komen.’ ‘Samenwerken in SLA-verband geeft wel meerwaarde’, nuanceert Salemans. ‘Dan hoef je niet apart het wiel uit te vinden. Je zet samen in op de transitie.’